โครงการพัฒนาคลองเปรมประชากร
ตอนที่ 1
คลองเปรมประชากร เป็นคลองขุดสายแรกที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ขุดขึ้น เมื่อพุทธศักราช 2413 จนแล้วเสร็จเมื่อพุทธศักราช 2415 ใช้เวลาขุดประมาณ 18 เดือน เริ่มต้นจากคลองผดุงกรุงเกษมบริเวณหน้าวัดโสมนัสราชวรวิหารผ่านเขตดุสิต เขตบางซื่อ เขตจตุจักร เขตหลักสี่ เขตดอนเมือง กรุงเทพมหานคร ต่อเนื่องไปยังอำเภอเมืองปทุมธานี อำเภอสามโคก จังหวัดปทุมธานี จนกระทั่งบรรจบแม่น้ำเจ้าพระยาที่อำเภอบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา รวมระยะทางที่ขุดคลองกว่า 50 กิโลเมตร พระราชทานชื่อคลองนี้ว่า “คลองเปรมประชากร” ให้สอดคล้องต่อเนื่องจากคลองผดุงกรุงเกษม ซึ่งขุดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4
การขุดคลองเปรมประชากรเป็นโครงการที่ลงทุนสูง แต่ก็ได้ประโยชน์คุ้มค่า เพราะช่วยร่นระยะเวลาการเดินทางจากกรุงเทพมหานครไปยังพระนครศรีอยุธยาให้สั้นลง เนื่องจากเส้นทางเดินเรือตามแม่น้ำเจ้าพระยาแต่เดิมนั้นมีลักษณะคดเคี้ยวอ้อมไปมา ทำให้เสียเวลาในการเดินทางมาก นอกจากนั้น การขุดคลองยังเป็นการขยายพื้นที่เพาะปลูกในบริเวณที่คลองตัดผ่าน ซึ่งแต่เดิมพื้นที่บริเวณนี้เป็นป่ารกชัฏเต็มไปด้วยสัตว์ป่าอันตรายจนไม่มีใครกล้าเข้าไปอยู่อาศัย เมื่อมีการขุดคลองแล้ว ประชาชนจึงได้รับความสะดวกสบาย ทั้งด้านการเกษตร การทำมาค้าขาย และการสัญจรไปมา พร้อมทั้งพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ประชาชนสามารถใช้คลองนี้ได้ โดยไม่ต้องเสียค่าธรรมเนียมขุดคลองหรือภาษีคลองใด ๆ ทั้งสิ้น ด้วยทรงมีพระราชประสงค์ที่จะขุดคลองนี้เพื่อให้ราษฎรได้ใช้ประโยชน์โดยทั่วกัน คลองเปรมประชากร จึงเป็นลำน้ำสายสำคัญที่อยู่คู่กับกรุงรัตนโกสินทร์มากว่าร้อยปี
ปัจจุบัน ลำคลองแห่งนี้เป็นทั้งแหล่งที่อยู่อาศัยของประชาชน เป็นที่ตั้งของสถานที่ราชการ และศาสนสถานหลายแห่งที่เรียงรายตลอดแนวสองฝั่งคลอง แต่สิ่งที่เกิดขึ้นพร้อม ๆ กับการขยายตัวของสังคมเมือง คือ คลองเปรมประชากรเริ่มประสบปัญหาการรุกล้ำลำคลอง ผลที่เกิดขึ้นตามมา คือ ธารน้ำแคบลง ลำคลองตื้นเขิน คลองจุน้ำได้น้อยลง นอกจากนี้ ยังมีปัญหาอื่น ๆ เช่น ปัญหาน้ำเน่า น้ำเสีย จากการทิ้งขยะลงคลอง ซึ่งกีดขวางเส้นทางระบายน้ำ อันเป็นการลดประสิทธิภาพของคลองในการเป็นแหล่งรับน้ำที่ช่วยป้องกันน้ำท่วม
นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงเล็งเห็นปัญหาที่คลองเปรมประชากรกำลังประสบอยู่ในปัจจุบันจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ดำเนินโครงการพัฒนาคลองเปรมประชากร เพื่อฟื้นคืนความอุดมสมบูรณ์ของลำคลองและพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนที่อยู่อาศัยโดยรอบ ทำให้คลองเปรมประชากรในวันนี้กลับมาสวยงามและใช้ประโยชน์ได้เต็มศักยภาพอีกครั้ง
โครงการพัฒนาคลองเปรมประชากร จึงเป็นตัวอย่างที่แสดงให้เห็นถึงพระราชปณิธานของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวที่ทรงตั้งพระราชหฤทัยมั่นที่จะทรงสืบสานคุณค่าและความงดงามที่อยู่คู่สังคมไทยมาตั้งแต่อดีต พร้อมทั้งปรับปรุงและพัฒนาให้เข้ากับยุคสมัยปัจจุบัน ดังพระราชประสงค์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่โปรดให้มีการขุดคลองแห่งนี้ขึ้น โดยมีมูลเหตุแรกเริ่มก็เพื่อสร้างประโยชน์สุขแก่ประชาชน สมดังฉายา “เปรมประชากร”